Mende bat krisian
XVII. mendeko krisia orokorra izan zen Europan; urte bete iraun zuen, eta honelakoak gertatu ziren:
- Desordena sozial eta politikoak. Horiek gerra larriak sortu zituzten (krisia Espainian, frondea Frantzian, Ingalaterrako iraultza, eta batez ere, Hogeita hamar urteko gerra Europa erdialdean).
- Krisi demografikoa (goseteak eta izurriteak gehiagotan eta larriagoak izan ziren; Europa hegoaldean eta erdialdean, gero eta biztanle gutxiago).
- Ideologi krisia (horrela interpretatu da Barrokoa, bai artean, bai literaturan eta pentsaeran. Zientzia mendearen bukaeran sortu zen, eta urrezko mendea prestatu zuen).
- Krisi ekonomikoa. Geldialdi garaia izan zen baina ez zuen eragin bera izan kontinente osoan:
- Ereiteko metodo berriak eta lurrak bere onera ekartzeko gaitasuna agortu ez zuten herrialdeek (Herbehereak eta Ingalaterra) gainditu zuten nekazaritza-ekoizpenaren jaitsiera.
- Merkataritza ibilbideak Mediterraneotik Atlantikora desplazatu ziren. Aipatzeko izan zen Londres eta Amsterdamen goieneko unea, eta Sibilia eta Lisboako gainbehera.
Zenbait gizartetan (Ingalaterran eta Holandan batez ere), erantzuna lana banatzea izan zen, eta nekazaritza, industria eta merkataritza modernizatu zituzten; enpresa pribatuari lehentasuna eman zioten eta merkatu berriak bilatu zituzten.
Beste zenbait herrialdetan,aldiz, autosubsistentzia nekazaritzako forma seguruenetan (baina geldituenetan) oinarritu ziren krisiari aurre egiteko; manufakturak inportatzen zituzten eta ez zuten garapen industriala sustatzen. Horrek nekazaritza oinarriko ekonomia garatzea ekarri zuen. Espainia izan zen , Mediterraneoko beste zenbait herrialde bezala, krisiari erantzuteko bide horren adibidea.